زندگی نامه
استاد سیدهادی خسروشاهی، به سال 1317 هـ . ش، در تبریز، در خاندانی آراسته به دین و علم و فقاهت، به دنیا آمد و تاریخ سه قرن از حیات و کوشش علمی، فقهی اجداد وی، که جملگی از علمای بزرگ و فقهای نامدار ایران و عراق در دوران خود بوده اند، این حقیقت را به خوبی روشن سازد:
پدر وی، آیتاللَّه سید مرتضی خسروشاهی از اجله علما و فقها و مراجع صاحب رساله آذربایجان، تحصیل کرده نجف بود و از وی علاه بر رساله عملیه چاپ شده، از دیگر آثار ایشان کتاب «نثارات الکواکب علی خیارات المکاسب» و کتاب: «حدیث الغدیر» در نجف و تبریز و قم، چاپ شده است... و ایشان تألیفات دیگری نیز در فقه و اصول و مواعظ در(چهار جلد) دارند که مخطوط و موجود است... (علاوه بر استاد دو فرزند دیگر وی: آیتاللَّه سید ابوالفضل خسروشاهی و آیتاللَّه سید احمد خسروشاهی از معاریف علما و فقهای قم و تبریز بودند که در دو دهه اخیر به رحمت حق پیوستهاند).
پدر آیتاللَّه سید مرتضی، آیتاللَّه سید احمد خسروشاهی از علمای بزرگ عصر مشروطیت در آذربایجان بود و آثاری در فقه و اصول دارد که بعضی از آنها در حواشی کتاب والدش(تقریرات بحث التعادل و التراجیح شیخ انصاری) در نجف به چاپ رسیده است... در جریانات نهضت مشروطه، وی هوادار «خط سوم» و در واقع بدون ورود علنی در میدان مبارزه سیاسی، خواستار «مشروطه مشروعه» بوده و به همین دلیل مدتی نیز بهعنوان اعتراض به اوضاع جاری، به نجف اشرف... هجرت کرد.
پدر آیتاللَّه سید احمد، آیتاللَّه سید محمد خسروشاهی، از شاگردان ممتاز و از تلامذه عالیمقدار محقق بزرگوار، و یگانه دوران، شیخ مرتضی انصاری است که تقریرات وی از بحث استادش در موضوع «تعادل و تراجیح» همراه «رساله باقریه» در فقه، و رساله ای در «تقیه» و رساله دیگری در «حقیقت شرعیه»، جمعاً در 400 صفحه به قطع رحلی و بزرگ، به سال 1310 هـ . ق در نجف اشرف به طبع رسیده است.
پدر آیتاللَّه سید محمد، آیتاللَّه سید علی خسروشاهی، و پدر او آیتاللَّه سید ابوالحسن خسروشاهی، به شهادت کتب تراجم و رجال، جملگی از علمای بزرگ و فقهای نامدار عصر خود بودهاند...
مرحوم شیخ محمد رازی صاحب کتاب «آثار الحجة» در جلد دوم کتاب خود در مورد این بزرگواران مینویسد: «تمامی اسلاف این خاندان، به تقوی و علم و پرهیزکاری و طهارت و پاکی و ایثار و بذل در راه دعوت به خدا و ارشاد مردم به تعالیم اسلامی، معروفند و چرا چنین نباشد، در حالی که آنان از خاندان اهل بیت هستند و نسب آنان با 35 رابطه به امام حسین بن علی بن ابیطالبعلیهالسلام میرسد...»
...استاد سیدهادی خسروشاهی در چنین خاندانی اصیل و ریشهدار، به دنیا آمد و در دامن پدر بزرگوارش پرورش یافت. تحصیلات مقدماتی را در تبریز به پایان رسانید و پس از رحلت والد محترم، در 1332 ش و در 16 سالگی، عازم قم شد و در حوزه علمیه به تحصیل دروس سطح پرداخت و سپس در مراحل بالای دروس حوزوی: فلسفه، تفسیر، فقه و اصول، در حضور اساتیدی چون: آیتاللَّه بروجردی(به مدت چند ماه)، امام خمینی، آیتاللَّه شریعتمداری، آیتاللَّه علامه طباطبائی و بزرگانی دیگر تلمذ نمود و به دریافت اجازاتی در امور حسبیه(منوط به اذن فقها) و همچنین در مراحل علمی بالاتر - اجتهاد - و نقل حدیث از علماء و مراجع بزرگ نجف و قم و مشهد نائل آمد که از آن جملهاند: امام خمینی و آیات عظام: سید ابوالقاسم خوئی، سید شهاب الدین نجفی مرعشی، سید محمد کاظم شریعتمداری، سید محمدهادی میلانی، سید محمد صادق روحانی و آیتاللَّه شیخ آغا بزرگ تهرانی، آیتاللَّه شیخ مرتضی حائری، آیتاللَّه سید احمد زنجانی، آیتاللَّه میرزا عبدالجواد جبل عاملی، آیتاللَّه میرزا ابوالفضل زاهدی قمی و دیگران...
... تألیفات و آثار استاد به زبان فارسی و عربی(علاوه بر صدها مقاله در نشریات اسلامی ایران و جهان اسلام) بالغ بر 80 جلد میشود که بیش از 40 جلد آنها تاکنون بارها در داخل و خارج طبع شده و بعضی از آنها بیش از سی بار تجدید چاپ شده است. علاوه بر تألیفات و ترجمهها، 120 جلد کتاب دیگر نیز با تحقیق، توضیح و یا مقدمه و اشراف ایشان در ایران و ایتالیا و مصر و... چاپ و منتشر شده است.
از جمله آثار استاد ترجمه و تحقیق «امام علی صدای عدالت انسانی» استاد جرج جرداق در 5 جلد و سه هزار صفحه است که بیش از ده بار و در ده ها هزار نسخه تاکنون چاپ شده است...
تدوین و تحقیق و نشر مجموعه آثار سید جمالالدین حسینی(افغانی) در 10 جلد و باز در بیش از سه هزار صفحه در ایران و مصر، یکی از خدمات ارزنده استاد است و در واقع این مجموعه، محصول نیم قرن تلاش و کوشش و تحقیق و بررسی در کشورهای اسلامی و عربی است.
مجموعه «حرکتهای اسلامی معاصر» در 20 جلد(تاکنون 6 جلد آن چاپ شده است) و «اسناد نهضت اسلامی ایران» در 10 جلد (دو جلد آن تاکنون انتشار یافته است) و «مجموعه آثار استاد علامه طباطبائی در 16 جلد» از جمله آثاری است که استاد در تهیه و تألیف و یا جمع آوری و تحقیق و ویرایش آنها زحمت و رنج فراوان را پذیرا شده است و فقط «اهل قلم» میتوانند بزرگی و اهمیت کار را در این حجم زیاد درک کنند!
علاوه بر تألیفات و ترجمههای خود ایشان، استاد همواره، در تدوین و تنقیح و نشر آثار اساتیدی چون: آیتاللَّه کاشفالغطا، علامه سید محمدحسین طباطبائی، حاج سراج انصاری، سید محمد محیط طباطبائی، سید غلامرضا سعیدی، محمد نخشب و... کوشا بوده و خدمات ارزندهای در حفظ فرهنگ اسلامی و نشر اندیشه اصیل اسلامی نموده است. و به همین دلیل استاد محمدرضا حکیمی ایشان را «فرهنگبان کوشا» نامیده است.(مقدمه مکتب تفکیک، چاپ اول، - مرکز بررسیهای اسلامی - قم)
بیشتر کتابها و آثار خود استاد خسروشاهی در زمینههای مسائل اجتماعی، سیاسی مورد نیاز جامعه اسلامی است و این آثار به تصدیق اهل خرد، در روشنگری نسل جوان معاصر، بی شک تأثیر بسزا و نقشی در خور اهتمام داشته است.
استاد از سال 1332 و تاکنون، با اغلب مطبوعات اسلامی از جمله: مکتب اسلام، مکتب تشیع، معارف جعفری، راه حق، ندای حق، وظیفه، مجموعه حکمت، نور دانش، آیین اسلام، مسلمین، آستان قدس، نسل نو، نسل جوان، استوار، پیکار اندیشه، مهد آزادی و... همکاری داشته است که مجموع مقالات مندرج در آنها بالغ بر صدها مقاله میگردد.. . و پس از پیروزی انقلاب، بیشترین همکاری قلمی را با روزنامه «اطلاعات» دارد.
در سطح جهانی با شرکت در کنفرانسها و کنگرههای اسلامی، در کشورهای اروپایی و اسلامی از جمله: پاکستان، مصر، الجزائر، عربستان، سوریه، قطر، ترکیه، لبنان، ایتالیا، انگلیس، آلمان، سوئیس و... به عنوان نماینده امام خمینی و یا نماینده حوزه علمیه قم فعال بوده است.
استاد در مسئله تقریب بین مذاهب اسلامی، از نیم قرن پیش از پیشگامان این حرکت اصلاحی بهشمار میرود و مکاتبات ایشان با علامه شیخ محمدتقی قمی، مؤسس دارالتقریب قاهره، در نیم قرن پیش شاهد چگونگی این امر است و باز در همین راستا استاد با اغلب حرکتهای اسلامی معاصر و رهبری آنها، در سراسر جهان اسلام ارتباط و پیوند نزدیکی داشته است.
استاد به سال 1352 شمسی، «مرکز بررسیهای اسلامی قم» را به مثابه واحدی از حوزه علمیه قم، تأسیس و به ثبت رساند و سپس در سال 1361، «مرکز فرهنگی اسلامی اروپا» را در «رم» -ایتالیا- تأسیس نمود که هر کدام از این دو مؤسسه ده ها کتاب ارزشمند در زمینههای اسلامی، از جمله: قرآن مجید و نهج البلاغه را به زبان های: عربی، انگلیسی، ایتالیایی، آلمانی و غیره، ترجمه و منتشر ساخته اند و این اقدام، در نشر فرهنگ اسلامی در سطح دنیا، از ارزش بالا و والایی برخوردار است.
فعالیتهای سیاسی استاد از سال 1332 ش پس از آشنایی نزدیک با آیتاللَّه کاشانی، آیتاللَّه طالقانی و شهید نواب صفوی، آغاز گردید و به همین دلیل، از همان دوران تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی، بارها در قم، تهران و تبریز دستگیر، زندانی و یا تبعید شده که آخرین آن تبعید به «انارک» یزد، به مدت سه سال بود که با آغاز انقلاب اسلامی، همراه دیگران آزاد شد...(در تبعیدگاه انارک یزد همراه مرحوم آیتاللَّه پسندیده، حضرت آیتاللَّه ناصر مکارم شیرازی بودند).
استاد پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نخست به مدت دو سال بهعنوان نماینده امام خمینیقدس سره در وزارت ارشاد اسلامی فعال بود، و سپس به سفارت ایران اسلامی در واتیکان انتخاب شده و به مدت 5 سال در خارج از کشور به فعالیت پرداخت که تأسیس «مرکز فرهنگی اسلامی اروپا» در رم و تأسیس دو ماهنامه به انگلیسی به نامهای: «انکوائری» و «امریکن ایونتس» و مجلهای هفتگی به زبان عربی «العالم» در لندن - با همکاری وزارت ارشاد اسلامی- از آثار این دوران است...
در ایتالیا، علاوه بر چاپ و نشر ترجمه قرآن مجید و نهج البلاغه به زبان ایتالیایی و نشر ماهنامه ای به نام «جهان نو» - به ایتالیایی-، جمعاً در مدت 5 سال 162 نوع کتاب و نشریه به زبانهای: فارسی، عربی، انگلیسی، ایتالیائی و فرانسوی، منتشر نموده که در سراسر جهان توزیع گردیده است.
در مدت اقامت سه ساله در قاهره بهعنوان رئیس دیپلماسی ایران در مصر، نیز علاوه بر حضور در محافل علمی- سیاسی و سخنرانی و مصاحبه تلویزیونی و مطبوعاتی و ده ها ملاقات با شیخ الازهر و مقامات علمی- سیاسی مصر، بالغ بر 50 جلد کتاب و نشریه، درباره انقلاب اسلامی ایران ، تشیع و اهل بیت تألیف و یا با همکاری و مساعدت ایشان در مصر منتشر گردید که این خود خدمت بزرگی در راستای وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی است. مهمترین این آثار: نهجالبلاغه با مقدمه استاد و شرح شیخ محمد عبده، اهل البیت فی مصر، صحیفه سجادیه، حقیقة علاقة عبدالناصر بالثورة الاسلامیة فی ایران، عبداللَّهبنسبا بین الواقع والخیال، ادعیة اهل البیت، الامام علی بن ابیطالب، الامام الحسین، الامام جعفر الصادق و الطریق الی مذهب آل البیت و عقیدتنا و... میباشد.
استاد علاوه بر زبان ترکی - آذری و استامبولی- و فارسی و عربی، با زبان انگلیسی و ایتالیایی هم آشنایی دارد و پس از مراجعت به ایران، از واتیکان، ضمن ادامه اشتغال در وزارت امور خارجه،(به عنوان مشاور وزیر) در دانشگاه های تهران از جمله دانشکده حقوق و علوم سیاسی و دانشکده روابط بینالملل وزارت امور خارجه و غیره به تدریس پرداخت.
استاد پس از آنکه به مدت سه سال بهعنوان رئیس نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در مصر-قاهره بود، در سال 1382 به ایران مراجعت نمود. و بهعنوان مشاور وزیر در دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی به تحقیق و بررسی پرداخت... استاد در قسمت ارتقاء مقام اعضاء وزارت خارجه، راهنمای بعضی از برادران در تألیف رساله آنان بود...
استاد مدت شش سال نیز با نشر فصلنامه پـُرارج «تاریخ و فرهنگ معاصر» به نشر حقایق و روشن ساختن زوایای تاریک تاریخ معاصر ایران و جهان اسلام در چندین هزار صفحه، پرداخت که بیشک این فصلنامه فرهنگی تاریخی، به مثابه یک منبع و مستند تاریخی ماندنی خواهد بود و همواره مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
ویژهنامههایی هم زیر نظر ایشان از سوی مرکز بررسیهای اسلامی منتشر شد که قرار بود بالغ بر 50 جلد گردد، ولی متأسفانه به علت مسافرت به خارج از کشور و اشتغالات دیگر فقط سه جلد از آنها تاکنون چاپ و منتشر شده است.
نشر مرتب هفتهنامه «بعثت» که هماکنون وارد سی امین سال انتشار خود شده و تاکنون بالغ بر 1400 شماره از آن منتشر شده است -و همچنان انتشار آن ادامه دارد- یکی دیگر از فعالیتهای فرهنگی استاد است...